Informacja jest dostępna na wyciągnięcie ręki. Pomaga w podejmowaniu decyzji i rozwiązywaniu problemów. Jej zniekształcania prowadzą do nieładu informacyjnego, który oddala nas od prawdy i wpływa na nasze relacje z innymi ludźmi. Pod wpływem nieprawdziwych informacji zmieniamy światopogląd, stajemy się bardziej radykalni w swoich ocenach, podejmujemy zupełnie inne decyzje polityczne i konsumenckie, dokonujemy wyborów skrajnie innych od dotychczasowych.

W przestrzeni informacyjnej można się zetknąć z różnymi zjawiskami, które ten nieład informacyjny charakteryzują. Oto niektóre z nich:

Fake news – fałszywa wiadomość zawierająca nieprawdziwe lub przeinaczone dane; zwykle o charakterze sensacyjnym, ma szokować i budzić kontrowersje. Jej celem jest wprowadzenie w błąd i wywołanie u odbiorcy określonych emocji i nastawienia do danej sprawy. Czasem może odnosić się do treści „niewygodnych”, rozpowszechnianych przez oponentów w sporze politycznym. Może wpływać na wybory państwowe, rozprzestrzeniać teorie spiskowe, kwestionować osiągnięcia nauki, zniszczyć komuś karierę.

Dezinformacja – celowy i konsekwentny sposób przekazu odpowiednio przygotowanych i sfałszowanych informacji (w tym fake newsów), który ma wywołać zmiany w świadomości i zachowaniu odbiorców, zgodnie z oczekiwaniami autora. Istotą jest taki sposób oddziaływania na opinię publiczną, aby wywołać określoną reakcji w celu osiągnięcia korzyści politycznych, finansowych czy gospodarczych.

Postprawda – sytuacja, gdy emocje i osobiste przekonania wpływają na kształtowanie opinii publicznej bardziej niż informacje i fakty. Wynika ze zobojętnienia na prawdę  z przyzwolenia społeczeństwa na zakrywanie w obrocie medialnym istotnych bądź trudnych tematów przez informacje kontrowersyjne, zastępcze, niekoniecznie prawdziwe. Prawdy przekazu nie sprawdza się na podstawie racjonalnej argumentacji, ale w oparciu o to czy informacje są atrakcyjne i sensacyjne.

Stereotyp – utrwalony w świadomości człowieka obraz rzeczywistości odnoszący się do osób, rzeczy, zjawisk, wydarzeń, grup społecznych, procesów i instytucji. Powstaje w wyniku bezrefleksyjnego przyjmowania rozpowszechnianych sądów, które choć uproszczone lub wręcz fałszywe, są utrwalane poprzez wielokrotne powtarzanie lub tradycję. Utrzymuje się mimo nowych doświadczeń, ponieważ łączy się często z dużym zaangażowaniem emocjonalnym danej osoby.

Bańka informacyjna – zjawisko gdy algorytmy przedstawiają odbiorcy jedynie wyselekcjonowane informacje odpowiadające jego gustom. Taki wybór oparty jest na danych, które zbierane są podczas każdej aktywności użytkownika w sieci. W efekcie takiej personalizacji odbiorca tworzy fałszywy obraz rzeczywistości, który powstaje wyłącznie w oparciu o wiadomości odpowiadające wybranym poglądom i wyobrażeniom.

Nieład informacyjny jest nie do uniknięcia, ale możesz minimalizować jego skutki. Sięgaj do źródeł, które opierają się na faktach. Uważaj na język komunikacji i sposób prezentowania treści. Nie daj się ponieść emocjom. Podchodź ostrożnie do komentarzy i opinii. Sprawdzaj informacje w innych źródłach i wybieraj te miejsca, które cieszą się największych zaufaniem.

Poniższą infografikę możesz także pobrać w pliku .pdf